नेपालको वैदेशिक व्यापारः विश्वका १३० देशसँग घाटै–घाटा, अमेरिका अब नाफाको बजार

काठमाडौं,फागुन २६ । आयातमुखी अर्थतन्त्रमा मुलुकको निर्वाह धानिँदै आएको नेपालले वैदेशीक व्यापारमा सधैँ नोक्सान नै नोक्सान भोग्दै आइरहेको छ । नेपालको व्यापार सम्बन्ध रहेका विश्वभरका डेढसयभन्दा बढी देशसँग यहाँको उत्पादन सामग्रीको निर्यात् व्यापार त हुन्छ तर, त्यो भन्दा सयौंगुणा उपभोग्य वस्तुहरु विदेशबाट आयात गर्नुपर्ने आफ्नै बाध्यता विगत कालदेखि नै आजसम्म जारी छ ।

जसका कारण नेपालले निर्यात्बाट हुने आम्दानीभन्दा आयातमा सयौँगुणा खर्चिनुपर्दा व्यापारघाटा त्यहि दरमा वर्षेनी उकालो लागेको लाग्यै छ । वैदेशीक व्यापारमा आम्दानीभन्दा अरबौँ रुपैयाँ एक महिना दिनमै घाटाका रुपमा गुमाउनु नेपालको नियति नै बनिरहेको तथ्यबाहेक हामीसँग अरु केही छैन ।

तर, यसरी सधैँ घाटा नै घाटाको भिमकाय पहाडमुनी थिचिँदै सिथिल अर्थतन्त्रको पीडादायी जीवन बाँचिरहेको नेपालले यसबाट मुक्ति पाउनसक्ने उदाहरणिय एक खुशीको खबर पनि हाम्रासामु देखिन थालेको छ । नेपालको नियमित व्यापार साझेदारका देशहरुमध्ये सबैजसोमा नोक्सान मात्रै हात लागिरहेको भएपनि अमेरिकाको व्यापारमा भने विगतमा भइरहने घाटाबाट फड्को मार्दै नाफा पाउन थालेको छ ।

केहि महिनायता नेपाल–अमेरिकाबीचको वैदेशिक व्यापारमा नेपाल नाफामा फर्किएको छ । भन्सार विभागको तथ्याङ्कअनुसार चालु आर्थिक वर्षको ७ महिनासम्ममा अमेरिकासँगको व्यापारमा नेपाल नाफामा रहेको हो । विगत लामो समयदेखि अमेरिकासँगको व्यापारमा नेपालले घाटा व्यहोर्दै आइरहेको थियो ।

आर्थिक वर्ष २०७८–७९ मा नेपाललाई अमेरिकासँगको व्यापारमा ३२ अर्ब ५ करोड ८४ लाख रुपैयाँ घाटा भएको थियो । सो वर्ष नेपालबाट जम्मा १७ अर्ब ९९ करोड २० लाख रुपैयाँको निर्यात भएको थियो भने अमेरिकाबाट ५० अर्ब ५ करोड रुपैयाँको आयात भएको थियो । चालु आर्थिक वर्ष सुरुका २ महिना अमेरिकासँगको व्यापारमा घाटा ब्यहोरे पनि त्यसपछि निरन्तर नाफा भइरहेको हो ।

अमेरिकाबाट नाफा कमाएका व्यापारका वस्तुहरुमा कार्पेट, गलैँचा, ऊनी र छुर्पी नै अहिलेको मुख्य आम्दानीका श्रोत बनेका छन् । यसबाहेक पास्ता, सुगन्धित तेल (अत्तर) हस्तकलाका सामग्री, हातेकागज, पस्मिना, कटनका कपडा, पस्मिनाबाट निर्मित सल र मफलर, सुनचाँदीका गरगहना लगायत थुप्रै नेपाली उत्पादनहरु अमेरिकामा निर्यात हुँदै आएको छ । केही वर्षदेखि नेपालको अर्थतन्त्र पुनः उत्थान गर्ने लक्ष्यसहित अमेरिकाले ७७ वटा वस्तुमा भन्सार छुट सुविधा दिएपनि त्यसको फाइदा नेपालले यसअघि गएका सात वर्षसम्म पनि हात पार्न सकिरहेको थिएन । तर, घाटाको व्यापारबाट नाफाको बाटो समात्न सफल नेपालले यो अवसरलाई गुम्न दिन नहुनेतर्फ राज्यले सशक्त बनाइराख्न सचेत बन्नुपर्ने व्यावसायीहरुको सुझाव छ ।

अर्कोतर्फ, वैदेशीक व्यापारको मुख्य आम्दानीको श्रोतका रुपमा रहेका यसप्रकारका नेपाली उत्पादनले सधैँको निरासाबाट अब देशलाई खुशी, हौसला र आशासमेत दिएको व्यवसायीहरुको प्रतिक्रिया छ । यो परिस्थितिको उच्चतम् सदुपयोग गर्दै यस्ता नाफाजन्य स्वदेशी उत्पादनलाई वृद्धि गर्नेतर्फ सरकारले नै योजना बनाएर जानुपर्ने उनीहरुले जोड दिएका छन् । यसबाट एकातिर मुलुकले वैदेशीक व्यापारमा अरु देशसँग भोगिरहेको घाटा परिपूर्तिमा योगदान गर्नसक्ने सम्भावनाको ढोका पनि खोलिदिएको छ भने अर्कोतर्फ स्वदेशी उत्पादनमा प्रोत्साहन, बेरोजगारीको विकराल परिस्थितिमा रोजगार क्षेत्रको विस्तारदेखि अन्य कृषिजन्य लगायत घरेलु तथा औधोगिक उत्पादनमा उत्साहको लहरसमेत सिर्जना गर्न मद्दत पुग्ने नेपाली व्यवसायिक क्षेत्रको विश्वास छ ।

विगतमा अमेरिकासँग घाटा र नाफाको श्रृङ्खला, एक महिनामै करिब एकअर्ब नाफा

अमेरिकासँगको व्यापारमा चालु वर्षको साउन महिनामा भने नेपाल घाटामा थियो । उक्त महिना नेपालले ७९ करोड रुपैयाँको घाटा ब्यहोरेको थियो । यस्तै, भदौ महिनामा नेपालले अमेरिकासँगको व्यापार घाटा सुधारेर २८ करोड रुपैयाँमा ल्याइपुर्याएको थियो ।

असोज महिनादेखि भने नेपालले नाफा आर्जन गर्न सुरु गरेको तथ्याङ्कले देखाएको छ । असोज महिनासम्म नेपालले अमेरिकासँगको व्यापार घाटा उल्ट्याउँदै ४६ करोड ९ लाख रुपैयाँ नाफा गरेको छ । यो महिना नेपालबाट ५ अर्ब १६ करोड रुपैयाँको सामान निर्यात गर्दा अमेरिकाबाट ४ अर्ब ६९ करोडको आयात भएको थियो ।

यस्तै, कात्तिकमा ९२ करोड नाफा आर्जन भएको थियो । तर, मंसिर महिनासम्ममा भने नेपालको व्यापार नाफा खुम्चिएर ११ करोड ५४ लाखमा सीमित भएको छ । यस्तै, पुसमा १३ करोड र माघ महिनामा ८ करोड रुपैयाँ नाफा भएको छ ।

माघ महिनासम्ममा नेपालबाट अमेरिकातर्फ १० अर्ब ७३ करोड रुपैयाँ निर्यात भएको छ । यस्तै, अमेरिकाबाट नेपालतर्फ १० अर्ब ६४ करोड रुपैयाँको आयात भएको छ । तर, विगत लामो समयदेखि घाटामा रहेको अमेरिकासँगको व्यापार नाफामा आउँदा नेपाली निर्यातमा खुसीको सञ्चार भएको व्यवसायीहरु बताउँछन् । यद्यपि, पछिल्ला महिनामा नेपालको निर्यात खुम्चिँदै गएर आयात बढ्दो अवस्थामा रहेपछि व्यापार नाफा खुम्चिएको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।